S
SoruCevap
Misafir
Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani
Halife Hacı Yusuf Bidlisi es Saruhani,19yuzyıl Bitlis Mutasavvıf ve muderrislerindendir Yaklaşık olarak,1830 yılında Bitlis’ te doğmuştur Şecereye gore, Kadiri Şeyhi Hacı İshak Efendi’nin mahdumudur Onun Babası Haydar, onun babası Hacı İshak, onun babası Hacı Haydar, onun babası Hacı Ağa Ahmet onun babası Ali , onunda babası Saruhani SANİ’dir
Halife Hacı Yusuf'un iki kardeşi vardır Bir kardeşi Kadı Necmeddin Efendi’dir Kadı Necmedin Efendinin oğlu, Molla İbrahim Efendi'de yorede tanınmış değerli bir alim idiDini ilimler alanında bir cok oğrenci yetiştirmişti İshak ve Abdullah Saruhan isminde iki değerli evladı olmuştu İshak Efendi’nin Yaşar ve Şerif SARUHAN ,Abdullah Efendinin de Maşallah ve Metin SARUHAN adında iki oğlu olmuştur Kadı Necmedin Efendinin diğer oğlu Yakup Efendi’idi Onun oğlu Adapazarı bolgesine gitmiş olan Veysi Saruhan idi
Halife Hacı Yusuf'un diğer kardeşi Haydar Cavuş’tur Haydar Cavuş’un oğlu Mazhar Efendiydi Mazhar Efendinin hayattaki tek oğlu Cemal Saruhan’dır Mehmet Emin (merhum), Cemil(merhum), Celal(merhum) Saruhan adlı oğulları vardı
Halife Hacı Yusuf’un kokeni hakkında başlıca iki goruş bulunmaktadır Buna gore,kokeni tarihte, Harzem Beyliğine ve Saruhanoğullarına dayanmaktadır En Buyuk Dedesi Saruhani Sani’nin oğlu Ali es Saruhani, Bitlis’te 1630 yılında Avih mahallesinde Kadiri Camisini yaptırmıştır Bu caminin Beyaz mermer kitabesi, Saruhan ailesinin Bitlis’te mevcudiyetini bu tarihe kadar belirlemektedir
Diğer bir goruşte Halife Hacı Yusuf’un Atalarının Orta Asya ya İslamı tebliğ icin giden evladı resuldan, seyyidlerden olduğudur Rivayete gore, Halife Hacı Yusuf, peygamber soyundan gelmekle birlikte, bolge insanlarının evladı resula olan aşırı iltifatlarından dolayı bunu gizlemiş ve herkesin sadece kendi ameliyle değerli olduğuna dikkat cekmek istemiştir Yaşadığı surece butun ovuncun kişinin kendi ameli olduğunu belirtmiştir
Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani Bitlis medresesi muderrislerinden olan Babası Kadiri şeyhi Hacı İshakı Saruhani Hazretlerinin yanında 30 yaşında İslami ilimlerde butun alanlarda ilmi icazet almıştır Kendisi’de genc yaşta Bitlis medreselerinde muderrislik yapmıştır Once Kadiri Şeyhi olan babası Hacı İshak Hazretlerinin Yanında tasavvufi acıdan seyr u sulukta bulunmuştur İlim ve tasavvufi birbirinden ayrılmaz bir butunluk olarak kabul etmiştir Babası Kadiri Şeyhi Hacı İshak Efendi’ni vefatı uzerine bir gun talebesi ile birlikte Bitlis’ten Muş’a giderken Muş yolu uzerinde bulunan Nurşin’de Şeyh Abdurrahman EtTaği hazretleriyle tanışmak ve hatta ilmi kabiliyetini denemek icin ziyaretine gitmiştir Riayetlere gore Abdurrahman EtTaği Hazretlerini bu ziyaret oncesi Ruyasında gormuşturHazretle, mulakatı sonucu manevi yonden cezp edilerek kendisine teslim olmuştur Bu yolculuk sırasında yanında bulunan talebesi, Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani'ye bu intisabı yuzunden itiraz ederek, Hocam, denemek icin geldik Kendisine boyun eğdiniz Diye sorunca cevaben Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani talebesine teslim olmamak elimde olmadı demiştir Bu tarihten sonra Şeyh Abdurrahman EtTaği hazretlerinin yanında Nakşibendi tarikatı uzerine amel ederek yılında hilafete layık gorulmuştur Halife lakabı ismiyle birlikte anıla gelmiştir Doneminde bolgeden Hacca gidenlerin sayısı cok ender olduğundan Halife Hacı Yusuf olarak anılmıştır Ayrıca şehirli anlamına gelen Baceri lakabı da kaynaklarda vardır
Halife Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani'ye ait el yazması ilimi ve tasavvufi eserleri diğer kutuphanesi ile birlikte daha sonraki yıllarda Bitlis’in Ruslar tarafından işgali sırasında yakılıp dağıtıldığı ve korunamadığı tanıklarca ifade edilmektedir
Halife Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani'nin Halifesi, Diyarbakırlı Sufi Abdulcelil Mamo lakabıyla maruf kişidir Ayrıca Şeyh Masum’un oğlu Bitlis milletvekili Merhum Muhyiddin Mutlu’nun naklettiğine gore Halife Hacı Yusuf ,Hacca gidişi sırasında Suriye’nin Kamışlı ilcesinde uzun bir sure kalmış orada tarikat vermiş, Nakşibendi hatmesinde isminin okunduğuna yakın zamanlarda şahit olunmuştur
Halife Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani'ni vefat tarihi belli değildir Vefatı oncesi nereye defnedileceği tartışma konusu olmuş, ekseriyetle,Norşin’e Şeyhi Abdurrahman EtTaği Hazretlerinin yanına goturulmesi uzerinde durmuştur Bu esnada Halife Hacı Yusuf’un Halifesi Diyarbakırlı Sufi Abdulcelil şoyle demiştirŞeyhim(Halife Hacı Yusuf) vefatından kısa bir sure once beni cağırarak şimdiki defin olduğu yeri gostererek, bana dedi ki Sofi, burası iyi bir sandık olur diye işaret ettiTabi ki insanın mezarı amel sandığıdır Halife Hacı Yusuf’un halifesi Abdulcelil aynı zamanda iyi bir inşaat ustasıydı Kayalığı oyarak, Şeyhinin defnedilmesini sağlamış ve uzerine şimdiki kumbeti yapmıştır Halife Hacı Yusuf’’un halifesi olan Abdulcelil, Norşin’de Şeyh Muhammed Diyaeddin (Hazret)’in evini, Hersan Mahallesi koprusunu, Aşağı Kalealtı Camini ve Şeyhi olan Halife Hacı Yusuf’un evini yaptığı bilinmektedir
Halife Hacı Yusuf Saruhani cok nurlu bir insan olduğu icin Bitlis’te halk arasında şoyle veciz bir ifade yaygınlaşmıştır
Evlerinin onu cift kaya
Halife Hacı Yusuf benzer Aya
İnsanlara Allah saygısını ve insan sevgisini veciz Arapca, Farsca ve Turkce şiirler ve oğutlerle anlatmış,erdem ve doğru yolun orta yol cizgisinde olduğunu her fırsatta soylemiştir Sohbetlerinde bulunanlar artık ondan ayrılmaz olmuşlardıKonuşmaları cok acık ve oz idiHer sozunun bir ayet ve hadisi şerife taalluk ettiği kaydedilmektedirTasavvufi hayatın incelikleri icinde yoğrulan hayatı hicbir zaman onun medreseden ayrılmasına sebep olmamıştır Sırrı ilimlerden Şemsul Mearif ilmini cok iyi bildiği nakledilmektedir Ailesine ve oğrencilerine misafirlere karşı ictenlikle hizmette bulunmalarını, insanlara karşı daima guler yuzlu olup kibirden uzak durmayı, yardımlaşmayı vasiyet etmiştir Halife Hacı Yusuf Saruhani'nin ailesi onun izinden gitmeye calışmış ve hep bu vasiye sadık kalmaya calışmışlardır Halife Hacı Yusuf Saruhani bir evlilik yapmıştır Bitlis’in Olekli ailesinden Hacı İbrahim Efendi’nin kızı Sultan Hanımla evlenmiştir Molla Bahaddin ve Molla Muhammed Misafir isminde iki oğlu olmuşturBabasının vasiyetini yerine getiren Molla Muhammed’e bolge halkı misafirperverliği yuzunden Misafir adını vermiştir Halife Hacı Yusuf un oğlu Molla Bahattin ve Molla Muhammed Misafir dini ilimleri Nurşin de tahsil etmişlerdir Molla Bahattin‘in oğlu Bitlis Muftusu Merhum Abdulkerim Saruhan(19231986) ilmi icazeti Şeyh Maşuk Efendi’den almış, tasavvufi hilafeti ise, Nurşinde Meşhur ve Maruf Şeyh Molla Abdulbaki Efendi’den almıştır 30 Yılı aşkın bir sure Bitlis Muftuluğunu yurutmuş bu arada cok sayıda oğrenci yetiştirmiştir Oğulları merhum Abdulalim Saruhan, İlahiyatcıydı Milli Eğitim Mudurluğu yapmıştı(Vefatı 1986) Hitabeti ve vaazları cok ilgi gormuştu
Diğer oğlu Merhum Abdulhalim Saruhandı (vefatı,2002) Ortanca oğlu Abdurrahim Saruhan Mutki Muftusu olarak tanınmış cok kıymetli bir ilim adamı olarak emekli olmuştur Molla Bahattin'in diğer oğlu Hizan Muftusu Merhum Husameddin Saruhan, Hizan medresesinde cok sayıda talebeler yetiştirmiştir İslami ilimler ve mantık ve kavaid ilmlerinde bolgede cok tanınmıştır
Halife Hacı Yusuf un kucuk oğlu Molla Muhammed Misafir'in iki oğlundan buyuğu Merhum Molla Mahfuz Saruhan, Bitlis’in Taş Mahallesinde Halife Hacı Yusuf’un yaptırdığı Taş camisinde gorev yapmıştır Molla Muhammed Misafir’in kucuk oğlu Muftu Mahmut Saruhan Nurşinde Bir sure, Şeyh Maşuk'un oğlu Şeyh Bedrettin’in ve Hizan Muftusu Amcası oğlu Husameddin Saruhan’ın yanında uzun bir sure ilim tahsil etmiştir Tatvan, Ahlat, Mamak, Ankara Yenimahalle, İstanbul Tuzla Muftusu olarak gorev yapmıştır
Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani, turbesi Bitlis’te Taş mahallesindedir Yamuk dortgen planındaki turbenin yine yamuk planlı ve kucuk bir avlu gibi kuzeyine eklenmiş olan bir de haziresi vardır Taş caminin kuzeyinde yer alan yapının kitabesi yoktur Ancak son 10 yıl icinde tarihi ve kulturel değerlerin kaybolmaması icin yeni bir kitabe eklenmiştir Kitabenin bulunmamasının en temel sebeplerinden biri Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani‘nin tasavvufi anlayışında alcak gonulluluğu on plana cıkaran ve tum hizmetleri Allah rızası ve insanların yararı icin yapma duşuncesi yer almaktadır Bunun bir diğer orneği de yine Bitlis’te Taş mahallesinde bulunan Taş Camisidir Bu camiyi de Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani yaptırmış adını taş camisi bırakmıştır Hic bir zaman on plana cıkmamıştır Bitlis merkezinde Hukumet konağına cıkan yolun uzerinde, Taş Mahallesi’nde bulunan bu cami Kareye yakın dikdortgen planlı caminin bulunduğu arazinin meyilli oluşundan oturu batı cephesi diğer yanlardan daha yuksektir Caminin ortasında bulunan tek sutun kemerlerle duvarlara bağlanmış icerisini dort bolume ayırmıştır Bolumlerin uzeri de kucuk kubbelerle ortulmuştur Guney kenarının ortasında bulunan mihrap dışarıya doğru cıkıntı meydana getirmektedir Mihrabın solunda kucuk bir pencere diğer tarafında da ahşap minber yer almaktadır Bu caminin de uzeri toprak damla ortulmuştur
Mahmud Saruhan
Halife Hacı Yusuf Bidlisi es Saruhani,19yuzyıl Bitlis Mutasavvıf ve muderrislerindendir Yaklaşık olarak,1830 yılında Bitlis’ te doğmuştur Şecereye gore, Kadiri Şeyhi Hacı İshak Efendi’nin mahdumudur Onun Babası Haydar, onun babası Hacı İshak, onun babası Hacı Haydar, onun babası Hacı Ağa Ahmet onun babası Ali , onunda babası Saruhani SANİ’dir
Halife Hacı Yusuf'un iki kardeşi vardır Bir kardeşi Kadı Necmeddin Efendi’dir Kadı Necmedin Efendinin oğlu, Molla İbrahim Efendi'de yorede tanınmış değerli bir alim idiDini ilimler alanında bir cok oğrenci yetiştirmişti İshak ve Abdullah Saruhan isminde iki değerli evladı olmuştu İshak Efendi’nin Yaşar ve Şerif SARUHAN ,Abdullah Efendinin de Maşallah ve Metin SARUHAN adında iki oğlu olmuştur Kadı Necmedin Efendinin diğer oğlu Yakup Efendi’idi Onun oğlu Adapazarı bolgesine gitmiş olan Veysi Saruhan idi
Halife Hacı Yusuf'un diğer kardeşi Haydar Cavuş’tur Haydar Cavuş’un oğlu Mazhar Efendiydi Mazhar Efendinin hayattaki tek oğlu Cemal Saruhan’dır Mehmet Emin (merhum), Cemil(merhum), Celal(merhum) Saruhan adlı oğulları vardı
Halife Hacı Yusuf’un kokeni hakkında başlıca iki goruş bulunmaktadır Buna gore,kokeni tarihte, Harzem Beyliğine ve Saruhanoğullarına dayanmaktadır En Buyuk Dedesi Saruhani Sani’nin oğlu Ali es Saruhani, Bitlis’te 1630 yılında Avih mahallesinde Kadiri Camisini yaptırmıştır Bu caminin Beyaz mermer kitabesi, Saruhan ailesinin Bitlis’te mevcudiyetini bu tarihe kadar belirlemektedir
Diğer bir goruşte Halife Hacı Yusuf’un Atalarının Orta Asya ya İslamı tebliğ icin giden evladı resuldan, seyyidlerden olduğudur Rivayete gore, Halife Hacı Yusuf, peygamber soyundan gelmekle birlikte, bolge insanlarının evladı resula olan aşırı iltifatlarından dolayı bunu gizlemiş ve herkesin sadece kendi ameliyle değerli olduğuna dikkat cekmek istemiştir Yaşadığı surece butun ovuncun kişinin kendi ameli olduğunu belirtmiştir
Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani Bitlis medresesi muderrislerinden olan Babası Kadiri şeyhi Hacı İshakı Saruhani Hazretlerinin yanında 30 yaşında İslami ilimlerde butun alanlarda ilmi icazet almıştır Kendisi’de genc yaşta Bitlis medreselerinde muderrislik yapmıştır Once Kadiri Şeyhi olan babası Hacı İshak Hazretlerinin Yanında tasavvufi acıdan seyr u sulukta bulunmuştur İlim ve tasavvufi birbirinden ayrılmaz bir butunluk olarak kabul etmiştir Babası Kadiri Şeyhi Hacı İshak Efendi’ni vefatı uzerine bir gun talebesi ile birlikte Bitlis’ten Muş’a giderken Muş yolu uzerinde bulunan Nurşin’de Şeyh Abdurrahman EtTaği hazretleriyle tanışmak ve hatta ilmi kabiliyetini denemek icin ziyaretine gitmiştir Riayetlere gore Abdurrahman EtTaği Hazretlerini bu ziyaret oncesi Ruyasında gormuşturHazretle, mulakatı sonucu manevi yonden cezp edilerek kendisine teslim olmuştur Bu yolculuk sırasında yanında bulunan talebesi, Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani'ye bu intisabı yuzunden itiraz ederek, Hocam, denemek icin geldik Kendisine boyun eğdiniz Diye sorunca cevaben Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani talebesine teslim olmamak elimde olmadı demiştir Bu tarihten sonra Şeyh Abdurrahman EtTaği hazretlerinin yanında Nakşibendi tarikatı uzerine amel ederek yılında hilafete layık gorulmuştur Halife lakabı ismiyle birlikte anıla gelmiştir Doneminde bolgeden Hacca gidenlerin sayısı cok ender olduğundan Halife Hacı Yusuf olarak anılmıştır Ayrıca şehirli anlamına gelen Baceri lakabı da kaynaklarda vardır
Halife Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani'ye ait el yazması ilimi ve tasavvufi eserleri diğer kutuphanesi ile birlikte daha sonraki yıllarda Bitlis’in Ruslar tarafından işgali sırasında yakılıp dağıtıldığı ve korunamadığı tanıklarca ifade edilmektedir
Halife Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani'nin Halifesi, Diyarbakırlı Sufi Abdulcelil Mamo lakabıyla maruf kişidir Ayrıca Şeyh Masum’un oğlu Bitlis milletvekili Merhum Muhyiddin Mutlu’nun naklettiğine gore Halife Hacı Yusuf ,Hacca gidişi sırasında Suriye’nin Kamışlı ilcesinde uzun bir sure kalmış orada tarikat vermiş, Nakşibendi hatmesinde isminin okunduğuna yakın zamanlarda şahit olunmuştur
Halife Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani'ni vefat tarihi belli değildir Vefatı oncesi nereye defnedileceği tartışma konusu olmuş, ekseriyetle,Norşin’e Şeyhi Abdurrahman EtTaği Hazretlerinin yanına goturulmesi uzerinde durmuştur Bu esnada Halife Hacı Yusuf’un Halifesi Diyarbakırlı Sufi Abdulcelil şoyle demiştirŞeyhim(Halife Hacı Yusuf) vefatından kısa bir sure once beni cağırarak şimdiki defin olduğu yeri gostererek, bana dedi ki Sofi, burası iyi bir sandık olur diye işaret ettiTabi ki insanın mezarı amel sandığıdır Halife Hacı Yusuf’un halifesi Abdulcelil aynı zamanda iyi bir inşaat ustasıydı Kayalığı oyarak, Şeyhinin defnedilmesini sağlamış ve uzerine şimdiki kumbeti yapmıştır Halife Hacı Yusuf’’un halifesi olan Abdulcelil, Norşin’de Şeyh Muhammed Diyaeddin (Hazret)’in evini, Hersan Mahallesi koprusunu, Aşağı Kalealtı Camini ve Şeyhi olan Halife Hacı Yusuf’un evini yaptığı bilinmektedir
Halife Hacı Yusuf Saruhani cok nurlu bir insan olduğu icin Bitlis’te halk arasında şoyle veciz bir ifade yaygınlaşmıştır
Evlerinin onu cift kaya
Halife Hacı Yusuf benzer Aya
İnsanlara Allah saygısını ve insan sevgisini veciz Arapca, Farsca ve Turkce şiirler ve oğutlerle anlatmış,erdem ve doğru yolun orta yol cizgisinde olduğunu her fırsatta soylemiştir Sohbetlerinde bulunanlar artık ondan ayrılmaz olmuşlardıKonuşmaları cok acık ve oz idiHer sozunun bir ayet ve hadisi şerife taalluk ettiği kaydedilmektedirTasavvufi hayatın incelikleri icinde yoğrulan hayatı hicbir zaman onun medreseden ayrılmasına sebep olmamıştır Sırrı ilimlerden Şemsul Mearif ilmini cok iyi bildiği nakledilmektedir Ailesine ve oğrencilerine misafirlere karşı ictenlikle hizmette bulunmalarını, insanlara karşı daima guler yuzlu olup kibirden uzak durmayı, yardımlaşmayı vasiyet etmiştir Halife Hacı Yusuf Saruhani'nin ailesi onun izinden gitmeye calışmış ve hep bu vasiye sadık kalmaya calışmışlardır Halife Hacı Yusuf Saruhani bir evlilik yapmıştır Bitlis’in Olekli ailesinden Hacı İbrahim Efendi’nin kızı Sultan Hanımla evlenmiştir Molla Bahaddin ve Molla Muhammed Misafir isminde iki oğlu olmuşturBabasının vasiyetini yerine getiren Molla Muhammed’e bolge halkı misafirperverliği yuzunden Misafir adını vermiştir Halife Hacı Yusuf un oğlu Molla Bahattin ve Molla Muhammed Misafir dini ilimleri Nurşin de tahsil etmişlerdir Molla Bahattin‘in oğlu Bitlis Muftusu Merhum Abdulkerim Saruhan(19231986) ilmi icazeti Şeyh Maşuk Efendi’den almış, tasavvufi hilafeti ise, Nurşinde Meşhur ve Maruf Şeyh Molla Abdulbaki Efendi’den almıştır 30 Yılı aşkın bir sure Bitlis Muftuluğunu yurutmuş bu arada cok sayıda oğrenci yetiştirmiştir Oğulları merhum Abdulalim Saruhan, İlahiyatcıydı Milli Eğitim Mudurluğu yapmıştı(Vefatı 1986) Hitabeti ve vaazları cok ilgi gormuştu
Diğer oğlu Merhum Abdulhalim Saruhandı (vefatı,2002) Ortanca oğlu Abdurrahim Saruhan Mutki Muftusu olarak tanınmış cok kıymetli bir ilim adamı olarak emekli olmuştur Molla Bahattin'in diğer oğlu Hizan Muftusu Merhum Husameddin Saruhan, Hizan medresesinde cok sayıda talebeler yetiştirmiştir İslami ilimler ve mantık ve kavaid ilmlerinde bolgede cok tanınmıştır
Halife Hacı Yusuf un kucuk oğlu Molla Muhammed Misafir'in iki oğlundan buyuğu Merhum Molla Mahfuz Saruhan, Bitlis’in Taş Mahallesinde Halife Hacı Yusuf’un yaptırdığı Taş camisinde gorev yapmıştır Molla Muhammed Misafir’in kucuk oğlu Muftu Mahmut Saruhan Nurşinde Bir sure, Şeyh Maşuk'un oğlu Şeyh Bedrettin’in ve Hizan Muftusu Amcası oğlu Husameddin Saruhan’ın yanında uzun bir sure ilim tahsil etmiştir Tatvan, Ahlat, Mamak, Ankara Yenimahalle, İstanbul Tuzla Muftusu olarak gorev yapmıştır
Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani, turbesi Bitlis’te Taş mahallesindedir Yamuk dortgen planındaki turbenin yine yamuk planlı ve kucuk bir avlu gibi kuzeyine eklenmiş olan bir de haziresi vardır Taş caminin kuzeyinde yer alan yapının kitabesi yoktur Ancak son 10 yıl icinde tarihi ve kulturel değerlerin kaybolmaması icin yeni bir kitabe eklenmiştir Kitabenin bulunmamasının en temel sebeplerinden biri Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani‘nin tasavvufi anlayışında alcak gonulluluğu on plana cıkaran ve tum hizmetleri Allah rızası ve insanların yararı icin yapma duşuncesi yer almaktadır Bunun bir diğer orneği de yine Bitlis’te Taş mahallesinde bulunan Taş Camisidir Bu camiyi de Hacı Yusuf el Bidlisi es Saruhani yaptırmış adını taş camisi bırakmıştır Hic bir zaman on plana cıkmamıştır Bitlis merkezinde Hukumet konağına cıkan yolun uzerinde, Taş Mahallesi’nde bulunan bu cami Kareye yakın dikdortgen planlı caminin bulunduğu arazinin meyilli oluşundan oturu batı cephesi diğer yanlardan daha yuksektir Caminin ortasında bulunan tek sutun kemerlerle duvarlara bağlanmış icerisini dort bolume ayırmıştır Bolumlerin uzeri de kucuk kubbelerle ortulmuştur Guney kenarının ortasında bulunan mihrap dışarıya doğru cıkıntı meydana getirmektedir Mihrabın solunda kucuk bir pencere diğer tarafında da ahşap minber yer almaktadır Bu caminin de uzeri toprak damla ortulmuştur
Mahmud Saruhan