Haritaların ölçeğinden yararlanarak harita üzerinde uzaklık ve alan hesaplamaları yapılabilir.
Haritada uzaklık hesaplamaları için çizgi ve kesir ölçekten yararlanılır. Çizgi ölçekle uzaklık bulmak için uzaklığı bulunmak istenen iki yer arasındaki mesafe bir düzlem üzerine işaretlenir. Bu düzlem üzerindeki mesafe haritanın ölçeğiyle çakıştırılarak iki yer arasındaki kuş uçuşu uzaklık bulunmuş olur.
Örneğin aşağıdaki haritada(Harita 1.4.6)Tokat ile Ordu arasındaki uzaklık çizgi ölçekle çakıştırılmış ve aralarındaki uzaklığın 150 km’ye denk geldiği görülmüştür.
Kesir ölçekle uzaklık hesaplamak için aşağıdaki formül kullanılmaktadır:
Ölçek= Haritadaki Uzaklık/Gerçek Uzaklık
Örnek
1/1.000.000 ölçekli bir haritada Ankara ile Afyonkarahisar arası 2,6 cm olarak ölçülmüştür. Buna göre Ankara ile Afyonkarahisar arasındaki gerçek uzaklık kaç km’dir?
Çözüm
Ölçek = Haritadaki Uzaklık/Gerçek Uzaklık1/1.000.000 = 2,6/Gerçek uzaklıkGerçek uzaklık = 1.000.000 x 2,6Gerçek uzaklık = 2.600.000 cmGerçek uzaklık = 26 km bulunur.Gerçek uzaklığı bulmak için oran orantı yöntemini de kullanabiliriz. Örneğin 1/1.000.000 ölçekli bir haritada 1 cm 10 km’yi göstermektedir. Buna göre haritada;1 cm 10 km’yi gösteriyorsa2,6 cm x km’yix = 2,6 x 10 = 26 km’yi gösterir.Buna göre gerçek uzaklığı bulmak için haritadaki uzaklık, ölçeğin paydasıyla çarpılmaktadır.
Harita üzerinde alan hesaplamak için de yine ölçekten yararlanılır ve aşağıdaki formül kullanılır.Gerçek alan= Haritadaki alan x (Ölçek paydası)2
Örnek
1/200.000 ölçekli bir haritada Burdur Gölü 2 cm2olarak ölçülmüştür.Buna göre Burdur Gölü’nün gerçek alanı kaç km2dir.
Çözüm
Gerçek alan = 2 cm2x (200.000)2Gerçek alan = 8 km21/200.000 ölçekli bir haritada 1 cm 2 km’yi1 cm24 km2yi2 cm2ise 2 x 4 = 8 km2yi gösterir.
Örnek
160 km uzunluğundaki bir yol 1/4.000.000 ölçekli bir haritada kaç cm olarak gösterilir?
Çözüm
1/4.000.000 ölçekli bir haritada1 cm 4 km’yix cm 160 km’yix = 4 cm bulunur.
Örnek
20 cm’nin 100 km’yi gösterdiği haritanın ölçeği nedir?
Çözüm
20 cm 100 km’yi gösteriyorsa1 cm, 5 km’yi = 500.000 cm’yi gösterir.Buna göre ölçek 1/500.000 olur.
Haritada uzaklık hesaplamaları için çizgi ve kesir ölçekten yararlanılır. Çizgi ölçekle uzaklık bulmak için uzaklığı bulunmak istenen iki yer arasındaki mesafe bir düzlem üzerine işaretlenir. Bu düzlem üzerindeki mesafe haritanın ölçeğiyle çakıştırılarak iki yer arasındaki kuş uçuşu uzaklık bulunmuş olur.
Örneğin aşağıdaki haritada(Harita 1.4.6)Tokat ile Ordu arasındaki uzaklık çizgi ölçekle çakıştırılmış ve aralarındaki uzaklığın 150 km’ye denk geldiği görülmüştür.
Kesir ölçekle uzaklık hesaplamak için aşağıdaki formül kullanılmaktadır:
Ölçek= Haritadaki Uzaklık/Gerçek Uzaklık
Örnek
1/1.000.000 ölçekli bir haritada Ankara ile Afyonkarahisar arası 2,6 cm olarak ölçülmüştür. Buna göre Ankara ile Afyonkarahisar arasındaki gerçek uzaklık kaç km’dir?
Çözüm
Ölçek = Haritadaki Uzaklık/Gerçek Uzaklık1/1.000.000 = 2,6/Gerçek uzaklıkGerçek uzaklık = 1.000.000 x 2,6Gerçek uzaklık = 2.600.000 cmGerçek uzaklık = 26 km bulunur.Gerçek uzaklığı bulmak için oran orantı yöntemini de kullanabiliriz. Örneğin 1/1.000.000 ölçekli bir haritada 1 cm 10 km’yi göstermektedir. Buna göre haritada;1 cm 10 km’yi gösteriyorsa2,6 cm x km’yix = 2,6 x 10 = 26 km’yi gösterir.Buna göre gerçek uzaklığı bulmak için haritadaki uzaklık, ölçeğin paydasıyla çarpılmaktadır.
Harita üzerinde alan hesaplamak için de yine ölçekten yararlanılır ve aşağıdaki formül kullanılır.Gerçek alan= Haritadaki alan x (Ölçek paydası)2
Örnek
1/200.000 ölçekli bir haritada Burdur Gölü 2 cm2olarak ölçülmüştür.Buna göre Burdur Gölü’nün gerçek alanı kaç km2dir.
Çözüm
Gerçek alan = 2 cm2x (200.000)2Gerçek alan = 8 km21/200.000 ölçekli bir haritada 1 cm 2 km’yi1 cm24 km2yi2 cm2ise 2 x 4 = 8 km2yi gösterir.
Örnek
160 km uzunluğundaki bir yol 1/4.000.000 ölçekli bir haritada kaç cm olarak gösterilir?
Çözüm
1/4.000.000 ölçekli bir haritada1 cm 4 km’yix cm 160 km’yix = 4 cm bulunur.
Örnek
20 cm’nin 100 km’yi gösterdiği haritanın ölçeği nedir?
Çözüm
20 cm 100 km’yi gösteriyorsa1 cm, 5 km’yi = 500.000 cm’yi gösterir.Buna göre ölçek 1/500.000 olur.