S
SoruCevap
Med Cezir Gel Git demektir
Ay ve Guneşin cekim gucu etkisiyle okyanuslarda gorulen su yukselmeleri ve alcalmalarına GelGit denir Ay ve guneşin aynı doğrultuda oldukları zaman cekim gucleri birbirine eklenir ve Buyuk GelGit olur Ters istikametlerde ise Kucuk GelGit olur Bu durum ayda 2şer kere olur Normal GelGit ise hergun 50 dklık gecikmelerle olur Bu durum ay gunu ile dunya gunu arasındaki zaman farkından kaynaklanır Suların yukselme ve alcalmaları ile ortaya cıkan yukselti farkına GelGit Genliği denir İc denizlerde bu genlik az iken (3080 cm) Okyanus kıyılarında fazladır (820m) GelGitin Etkisi Sonucunda ;
• Akarsu ağızlarında delta oluşmaz
• Kıyı kirlenmesi gorulmez
• Akarsuların getirdiği malzemeyi okyanus sularının alıp acıklara goturmesiyle temizlenen akarsu ağzı Halic şeklini alır
• Gelgitin etkisiyle cizgizi surekli değişen Watt Kıyıları oluşur
ulkemizde GelGit genliği 3040cm civarlarında olduğu icin herhangi bir etkisi hissedilmez Deniz Sularının Hareketi Ruzgar, gelgit ve akıntılar deniz suyunda hareketlere yol acar Ruzgarlar ve fırtınalar denizde yalnızca dalgaların oluşmasına yol acmakla kalmaz, aynı zamanda denizin 100 m derinliğine kadar inebilen etkileriyle akıntılara da neden olabilir Muson ya da alize gibi surekli esen ruzgarlar dunyanın donmesine de bağlı olarak, Kuzey Yarıkure’de sağa, Guney Yarıkure’de de sola doğru yol alan akıntılar oluştururlar
Suyun tuzluluk oranı ile sıcaklığına bağlı olarak deniz suyu yoğunluğunda ortaya cıkan farklılıklar da akıntılara neden olabilir Bunun sonucunda Humboldt gibi soğuk ve Gulf Stream gibi sıcak su akıntıları ortaya cıkar ve bunlar cevrelerindeki iklim koşullarını da etkiler Akıntılar nedeniyle bir yerden boşalan suyun yerine ya yuzeyden ya da denizin altından karşı akıntıyla yeni su kutleleri gelir ve boylece deniz suyunda surekli bir hareket gorulur
Deniz suyu hareketlerine yol acan bir başka etken de gelgittir Gelgit Ay ile Guneş’in deniz suyu ustundeki cekim gucunden kaynaklanır Dunya’nın donmesi ile ortaya cıkan merkezkac gucu de onlara katılır Dunya’nın Ay’a donuk yuzundeki sular kabarırken, oteki yerdekiler alcalır Ay, Dunya cevresinde dolaştıkca kabarma bolgesi de yer değiştirir Ay, Dunya’nın herhangi bir yerine gore tam cevrimini 24 saat 50 dakikada tamamladığından, yarım gunluk gelgit periyodunun suresi 12,5 saattir Aynı bicimde Guneş de 24 saatlik gunluk gelgitlere neden olur Guneş’in kutlesel cekim kuvvetinin Ay’ınkinin yuzde 46’sı kadar olduğu saptanmıştır
Dunya, Ay ve Guneş uclusunun konumlarına gore gelgit kabarmaları ya da alcalmaları ortaya cıkar Bu gokcisimlerinin ucu de aynı doğru ustundeyse Ay ve Guneş’in cekim kuvvetleri birbirine eklenir Ama bir dik acı oluşturacak bicimde dururlarsa, Ay ile Guneş’in cekim kuvvetleri birbirlerini zayıflatır Gelgit olaylarının etkileri karaların konumuna gore değişir Orneğin kıyılarda, ozellikle de ırmak ağızlarında halicler oluşabilir ya da sular yukseldiği sırada fırtına cıkmasıyla su baskınları ortaya cıkabilir
Ay ve Guneşin cekim gucu etkisiyle okyanuslarda gorulen su yukselmeleri ve alcalmalarına GelGit denir Ay ve guneşin aynı doğrultuda oldukları zaman cekim gucleri birbirine eklenir ve Buyuk GelGit olur Ters istikametlerde ise Kucuk GelGit olur Bu durum ayda 2şer kere olur Normal GelGit ise hergun 50 dklık gecikmelerle olur Bu durum ay gunu ile dunya gunu arasındaki zaman farkından kaynaklanır Suların yukselme ve alcalmaları ile ortaya cıkan yukselti farkına GelGit Genliği denir İc denizlerde bu genlik az iken (3080 cm) Okyanus kıyılarında fazladır (820m) GelGitin Etkisi Sonucunda ;
• Akarsu ağızlarında delta oluşmaz
• Kıyı kirlenmesi gorulmez
• Akarsuların getirdiği malzemeyi okyanus sularının alıp acıklara goturmesiyle temizlenen akarsu ağzı Halic şeklini alır
• Gelgitin etkisiyle cizgizi surekli değişen Watt Kıyıları oluşur
ulkemizde GelGit genliği 3040cm civarlarında olduğu icin herhangi bir etkisi hissedilmez Deniz Sularının Hareketi Ruzgar, gelgit ve akıntılar deniz suyunda hareketlere yol acar Ruzgarlar ve fırtınalar denizde yalnızca dalgaların oluşmasına yol acmakla kalmaz, aynı zamanda denizin 100 m derinliğine kadar inebilen etkileriyle akıntılara da neden olabilir Muson ya da alize gibi surekli esen ruzgarlar dunyanın donmesine de bağlı olarak, Kuzey Yarıkure’de sağa, Guney Yarıkure’de de sola doğru yol alan akıntılar oluştururlar
Suyun tuzluluk oranı ile sıcaklığına bağlı olarak deniz suyu yoğunluğunda ortaya cıkan farklılıklar da akıntılara neden olabilir Bunun sonucunda Humboldt gibi soğuk ve Gulf Stream gibi sıcak su akıntıları ortaya cıkar ve bunlar cevrelerindeki iklim koşullarını da etkiler Akıntılar nedeniyle bir yerden boşalan suyun yerine ya yuzeyden ya da denizin altından karşı akıntıyla yeni su kutleleri gelir ve boylece deniz suyunda surekli bir hareket gorulur
Deniz suyu hareketlerine yol acan bir başka etken de gelgittir Gelgit Ay ile Guneş’in deniz suyu ustundeki cekim gucunden kaynaklanır Dunya’nın donmesi ile ortaya cıkan merkezkac gucu de onlara katılır Dunya’nın Ay’a donuk yuzundeki sular kabarırken, oteki yerdekiler alcalır Ay, Dunya cevresinde dolaştıkca kabarma bolgesi de yer değiştirir Ay, Dunya’nın herhangi bir yerine gore tam cevrimini 24 saat 50 dakikada tamamladığından, yarım gunluk gelgit periyodunun suresi 12,5 saattir Aynı bicimde Guneş de 24 saatlik gunluk gelgitlere neden olur Guneş’in kutlesel cekim kuvvetinin Ay’ınkinin yuzde 46’sı kadar olduğu saptanmıştır
Dunya, Ay ve Guneş uclusunun konumlarına gore gelgit kabarmaları ya da alcalmaları ortaya cıkar Bu gokcisimlerinin ucu de aynı doğru ustundeyse Ay ve Guneş’in cekim kuvvetleri birbirine eklenir Ama bir dik acı oluşturacak bicimde dururlarsa, Ay ile Guneş’in cekim kuvvetleri birbirlerini zayıflatır Gelgit olaylarının etkileri karaların konumuna gore değişir Orneğin kıyılarda, ozellikle de ırmak ağızlarında halicler oluşabilir ya da sular yukseldiği sırada fırtına cıkmasıyla su baskınları ortaya cıkabilir